Açgözlülük Hristiyanlık’daki 7 Büyük Günah’dan biri olarak insanlık tarihi kadar eski bir kavram. Latince Avaritia anlamına gelen açgözlülük Hristiyanlık’da Mammon İblisi, Susuz Yaz’da ise Osman Kocabaş ile özdeşleştiriliyor. Sembolik anlatımın Türk Sineması’ndaki karşılığı olan Metin Erksan’ın en meşhur filmi olan Susuz Yaz, toplumsal gerçekçi akımın da bir üyesi.
1960’lı yılların Anadolu’sunun kuralsız ve kanunsuz yapısında, tütün yetiştiren çiftçilerin su kavgasının öyküsü Susuz Yaz. Osman Kocabaş’ın tarlasından çıkan suyu paylaşmak istememesi ve kanalı kesmesi ile başlayan hikâye aslında insanoğlunun ne kadar bencil olabileceğinin de bir göstergesi. Temelde iyi ile kötünün hikâyesinin konu alındığı film her ne kadar sembolizmin öncülerinden Metin Erksan’ın filmi olsa da bu sembolizmi insanın kafasını allak bullak eden ve yoran bir sembolizm olarak düşünmemek gerek. Anlatım çok sade olmasa da abartılı süslü ve amiyane tabirle “sanat parçalayan” cinsten değil. Semboller de ince detaylarla işlenmiş olsalar da gayet anlaşılabilir şekildeler. Metin Erksan’ın da ifade ettiği şekilde filmin arka planında derin bir felsefi anlam yatmakta. Su, bencillik ve hırs gibi kavramlar tasavvuf ile bağdaştırılarak işlenmekte. Ancak bunların yanında başka noktalara da temas etmekte Susuz Yaz. İktidar ve güç meselesi bunlardan biri. Üstü kapalı bir iktidar eleştirisi de olan film o dönem bununla da ilgili sıkıntılar yaşamıştır. Ayrıca cinsellik, her türlü bastırılmışlık ve fetişizm de Metin Erksan’ın sıkça işlediği temalar olarak filmde yer bulmuş.
Filmin görüntü ve anlatım dili ise dönemdaşı olan Lütfi Akad’ın filmlerinden farklı. Lütfi Akad’ın savunduğu kameranın sabit olduğu, olayların ise kameranın önünde cereyan ettiği; kameranın bir gözlemci olduğu sade yapının aksine Metin Erksan kamerayı da bir nevi kişiliğiyle ortaya koymuş. Kamera tüm hareketleriyle duyguyu ve anlatıyı güçlendiren bir unsur olarak karşımızdadır. Bunun olumlu sonuç verdiğini söylemek de mümkün. Özellikle Erksan’ın sözünü esirgemeyen ve gerektiğinde alabildiğine rahatsız edici anlatımını etkili bir şekilde aktaran bu görüntü anlayışı amacına ulaşıyor, ifade etmek istediğini izleyiciye net ve kesin bir şekilde iletiyor.
Filmin oyunculukları ise ciddi anlamda başarılı. Özellikle Erol Taş ilk başrolü olmasına rağmen muazzam performansı ile bu filmden sonra Yeşilçam filmlerinin banko kötüsü hâline geliyor. Karakterini baştan aşağı kusursuz bir şekilde yansıtan Erol Taş’ın yanı sıra bu film ile sinema kariyerine başlayan Hülya Koçyiğit de acemiliğine rağmen filmde çok sırıtmıyor. Bazı sahnelerde biraz abartılı kaçsa da ortalama bir performans sunuyor. Ancak Hasan karakterinin özellikle bazı sekanslarda fazla tiyatral bir performans sergilediği, bunun da hafif bir olumsuzluk oluşturduğunu söylemek mümkün. Şive probleminin altından ise gayet başarılı bir şekilde kalkılmış. Ne ana oyuncuların ne de yan karakterlerin şiveleri göze batmıyor.
Müzik kullanımı ise filmin kısır kaldığı bir nokta. Devamlı olarak benzer uzun hava melodilerini duyduğumuz film bir süre sonra “Ben bunu zaten dinlememiş miydim?” hissi uyandırıyor. Ancak bunu da zaten yoğun müzik kullanmayarak çözmeye çalışan filmin yine de en eksik noktası olarak bu göze çarpıyor.
Susuz Yaz döneminde de türlü tartışmalara gerek olmuş bir film. Gerek ülke itibarını zedelediği gerekçesi ile sansüre uğraması olsun, gerek olaylı Berlin macerası olsun öyle ya da böyle Türk sinemasının en önemli eserlerinden biri hâline gelmiş bir film. Türk sinemasına ve onun gelişimine ilgi duyan herkesin muhakkak izlemesi gereken bir film olan Susuz Yaz’ın uluslararası alanda sahip olduğu itibar bile onu bugün Türk sinemasının tepe noktalarına taşımak için yeterli.
Bestespiller 